La Ija i la Madre

De Jane Mushabac1

Jane Mushabac

La ija estava araviada. Era manseva ermoza i delgadika en su fostan preto, fostan en mizmo tiempo modesto i a la moda, kon una onda v en el seno. Tenia una flor blanka en los kaveyos. Era maestra de yoga. Tenia 33 anyos.

Mira, este kuento no es kantika komika de anyos i panyos de Turkia. Es un kuentiziko de oy—la ija i la madre estan en New Jersey, en una boda rika kon la muzika gritando por todos lados.

La ija se estava keshando a su madre, a boz basha, ma kon mas i mas emosion, las manos meneandosen de la kara asta’l korason.

La madre era ermoza tambien i amava muncho a su ija. Ma kon el kuerpo, dizia No. Por esto la ija, sin kerer, se aravio.

La boda era de una amiga de munchos anyos, de su chikez. Ija i madre estavan asentadas en una de las mezas redondas de musafires. La boda era grande, kon dozientos personas, kon flores elegantes enriva de todas las mezas, kon muzika de enerjia i sensualidad—i fuerte komo el batimiento de un korason djigante. Ke sepas ke kosta munchas paras para azer una boda komo esta.

“Deke, deke, deke?” demando la ija. “Ken fue ke dechizo ke mi invitasion a la boda no iva a tener los dos biervos los mas importantes para mi, Kon Musafir? Ken fue ke no kijo ke mi novio venga a la boda, el novio ke es el amor de mi vida? Verda ke era alkooliko—I no se troko kuando disho ke se iva a trokar. Ni se troko la segunda vez. Ma finalmente, aze dos anyos agora, ya se troko! No sufre mas del alkoolizmo!” La madre pensava, nunka te vas a sintir sigura!! Ma la ija lo konosia bien, bien, bien—savia ke el no tenia mas este problema, i no avia perikolo ke iva a regresar. I agora eya keria selebrar kon sus amigas i kon su novio! Keria baylar en esta boda para ke tenga rekordos por la vida entera.

Ensupito la ija se alevanto de su siya. No disho nada, ma pensava ya basta!
Iva a kazarse kon su novio! Se fue a baylar al lado de la banda. Ayi estavan todos los mansevos baylando kon grande plazer, los brasos saltiendo de los fostanes dekoltes, i los piezes bateando para dizir ke la alegria emportava mas ke todo. La ija baylava kon sus amigas, la novia, el padre de la novia, i su padre tambien. Entre poko vino la kantika YMCA, en linyas, I todos kantando i baylando sintiendosen liberos—era maraviya.

La madre era buena i henoza, ma por anyos dizia lo mizmo, ke este ombre era perikolo. La ija dizia siempre: ma lo tengo a korason, i el a mi. I vamos a tener kriaturas, una famiya, i las oras son kurtas. El miedo de la mama era terrivle; avia dicho: I ke vas azer un dia kuando tienes kriaturas, i tu marido se desparese?

Agora el bayle grego, el “Mizerlu”—"O polimo iglikasa i medya, Ach Ya Ha Bibi, Ach Ya Ha Bibi.” La madre se alevanto para mirar a los bayladores. Esta kantika—ke karinyo i esperansa i dezeo! Keria solamente mirar. Las mujeres baylavan, komo nunka lo azia la madre. Atio—era su ija el lider del sirkolo! Ke presioza era, rompio el korason de la madre. Es mi kriatura, pensava la madre, los movimientos tan direktos i semples en mizmo tiempo! I la madre, mirando, se akodro ensupito ke su madre munchos anyos atras era araviada kuando eya dechizo de tener una tresera kriatura. “Tres seria muy difisil!Ma respondio araviada a su madre, “Tu no deves dizir nada!!” I esta ija, su tresera, era la ke estava baylando agora.

En este momento, vino a su lado una amiga ke tenia 96 anyos. “Kualo veo en tu kara?” le demando. “Deke en este dia de alegria, tanta tristeza, bre?” “Porke,” empezo la madre, i poko a poko konto la istoria entera, a la fin: “Savia ke kon esta hazinura, se dize ke no se puede trokar! I ken save” (no keria eya dizir esto, ma kalia dizirlo), un dia el marido, kuando tienen kriaturas, un dia, iva a . . . . NO SE KUALO!”

Su amiga aedada disho, “Asentate aki kon mi.”
“Mira, keres ke tu ija tenga novio diferente?”
“Si, siguro, un sano,” disho la madre.

La aedada no disho mas. La muzika era otra vez komo gritando, la trompeta, el kantador, la gitarra.
No disheron mas, ni la una ni la otra.
A la fin, la aedada disho:
“Eya no es kriatura—es mujer.”
I entre poko,
“Deshala.”
Su mano estava enriva de la meza.
Los dedos se alevantaron un minuto, i abasharon.
“Deshala, kerida. Deshala!”


1 Jane Mushabac is a professor and author in English and Ladino. Jane Mushabac’s many awards include Mellon and NEH fellowships. Her work has been performed on National Public Radio and at Jazz at Lincoln Center, and has been translated into Russian, German, Bulgarian, and Turkish.www.janemushabac.com. Her Ladino short story, “Pasha,” appeared in Sephardic Horizons, Vol.1, Issue 4. Her play, Un Otro Ermano premiered January 10, 2021, at New York Ladino Day 2021.

Copyright by Sephardic Horizons, all rights reserved. ISSN Number 2158-1800